Het pastoraal concilie

In januari 2018 was het vijftig jaar geleden dat de eerste van zes zittingen werd gehouden van het Pastoraal Concilie in Noordwijkerhout (1968-1970). Het was aanvankelijk de bedoeling het Tweede Vaticaans Concilie (1962-1965) in Nederland door te voeren.

Katholieken zijn naast hun lidmaatschap van de kerk tevens burgers in de samenleving. Het streven naar vrijheid in de jaren zestig ging niet aan de kerk voorbij. Wat in de studentenrevolte van 1968 aan het licht kwam, bestond ook in de kerk in Nederland. Met name een deel van de katholieke intellectuelen streefde naar grotere onafhankelijkheid en grotere vrijheid van geweten. In Nederland verbond zich de doorvoering van het Tweede Vaticaans Concilie met dit levensgevoel. Het Pastoraal Instituut van de Nederlandse Kerkprovincie nam hierin het voortouw.

Middels het Pastoraal Concilie van Noordwijkerhout werd gepoogd een liberale Nederlandse katholieke kerk te ontwerpen. Nederland zou ook op het vlak van het geloof een gidsland moeten worden. Een aanzienlijk aantal bekwame mensen heeft zich hiervoor ingezet. In dit streven werd aan de bronnen van het geloof (heilige Schrift en traditie) een nieuwe bron toegevoegd, de ‘tekenen van de tijd’ of het ‘actuele levensgevoel’. Gezag zou voortaan in dialoog worden uitgeoefend en het celibaat moest worden afgeschaft. In dit aanpassingsproces speelden de menswetenschappen een vooraanstaande rol.

De wereldkerk ging echter een andere weg. Het experiment dat zich in Nederland ontwikkelde, bleek nationaal en internationaal niet toekomstbestendig. Het bisdom Roermond maakte deel uit van het Nederlandse katholieke volksdeel. Onder leiding van zijn bisschop, mgr. P. Moors (1959-1972), kende dit diocees eigen accenten. Hoe deze zich verhielden tot de ontwikkelingen elders, is naast de boven geschetste problematieken, onderwerp van deze publicatie.

Dr. P.W.F.M. Hamans (1951) werd in 1979 te Roermond priester gewijd. Hij promoveerde in 1985 te Augsburg met een proefschrift over het seminarie van het eerste bisdom Roermond (1570-1813). Hij onderricht Algemene en Nederlandse kerkgeschiedenis aan de grootseminaries van de bisdommen Roermond (Rolduc) en Haarlem (Heiloo). Tevens is hij verbonden aan het Theologisch Instituut Rolduc; de opleiding voor permanente diakens en pastorale werkers van het bisdom Roermond. Diverse publicaties van zijn hand gingen dit boek vooraf. Speciale vermelding verdient het handboek voor de algemene kerkgeschiedenis in twee delen: ‘Geschiedenis van de Katholieke Kerk’, Almere 2014.